نقدی بر یک تصحیح علمیِ دیوان حافظ

نویسندگان

محمدحسن شرفی

چکیده

تصحیح علمی دیوان حافظ از سید علی محمد رفیعی، با استفاده از روش احتمالات و تکیه بر اقدم و اکثر نسخ مدعی به دست دادن کلام راستین حافظ است و در این ادعا گاه به این نتیجه رسیده است که اگر ضبطی اشتباه و ضعیف باشد از زیر دست شخص حافظ بیرون آمده است و با توجه به این که حافظ معصوم نیست پس اشتباه خود اوست. بررسی گزینش هایی که مصحح بر این اساس آورده می تواند حدود توانایی محدود و لغزش ها و نواقص روش متکی بر احتمالات را نشان دهد. افزون بر ایرادهایی که بر ترتیب ابیات هر غزل و تعداد آن ها که به سبب درمتن نشاندن ابیات افزوده و آشفته سازی ساختار غزل ها را به دنبال داشته است، مقایسۀ ضبط های اختیاری مصحح با آن چه در دیگر نسخه هاست و آنچه مصححان و محققان دیگر اختیار کرده اند نشان می دهد در اغلب مواردی که ضبطی مغایر با آن چه دیگر مصصحان آورده اند برگزیده شده است چه اندازه از ویژگی های منطقی و بیانی حافظ و شعر فارسی به دور افتاده اند. افزون بر این، مقدمات کار مصحح نیز نقدپذیر هستند؛ از جمله دسترسی نداشتن به نسخه های بسیاری که در محدودۀ زمانی مورد اعتنای مصحح بوده اند و با توجه به نگهداری آن ها در کتابخانه های بیرون از کشور و نبودن دسترسی به آن نسخ یا عکسی از آن ها در بررسی مصحح جایی ندارند و نیز برآوردی من عندی از تقدم و تأخر نسخه هایی که در اختیار داشته است و نیز اکثریت و اقلیت آن ها و همچنین شناسایی دو نسخۀ بی تاریخ به عنوان نسخ هایی نزدیک به زمان حافظ. آمار و احتمالات که مصحح ابتنای کار خویش را بر آن ها نهاده نیز از این نظر که در ابتدا به جز گزارش ضبط های چند نسخۀ اختیاری و سپس نمایاندن احتمال بیشتر برخی از آن ها نسبت به بقیه چیز دیگری نیستند و نیازمند ذهنیت مصحح و در واقع دانش و آگاهی او از دست مایه هایش هستند ابطال پذیر هستند. از دیگر نواقص کار مصحح ارائۀ توضیحات و معانی اشتباه برای برخی دشواری های اشعار حافظ است. اشاره نکردن به فضل تقدم و تصحیح های پیشین و مصصحانی که نویسنده خود سراسر وامدار گزارش آن ها از نسخه های خطی و بررسی هایشان است از دیگر موراد قابل تأمل انگیز است که جای افسوس دارد.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

نقدی بر تصحیح دیوان سیف اسفرنگی

سیف‌الدین اسفرنگی از شاعران کمتر شناخته‌شدۀ ادبیات فارسی در اواخر سدۀ ششم و اواسط سدۀ هفتم هجری است. سیف اسفرنگی همچون دیگر شاعران سبک خراسانی، در بیشتر انواع شعر فارسی طبع‌آزمایی کرده است. با وجود اینکه اسفرنگی در میانۀ دو سبک خراسانی و عراقی زندگی کرده، بیشتر به سبک خراسانی متمایل بوده است. در دیوان او، هم به فتح‌نامه و هم به چیستان (لغز) برمی‌خوریم. اسفرنگی از بین شاعران قرن ششم هجری بیش از ...

متن کامل

تصحیح انتقادی و تحلیل ساختاری یک بیت عرفانی از دیوان حافظ

In this article, we critically edit and structurally analyze the following line in Hafez’s Divan. این‌همه شعبده خویش که می‌کرد اینجا   سامری پیش عصا و ید بیضا می‌کرد   We attempt to show how different editions of the Divan have been negligent in considering the norms of Hafez language in the explanation of th...

متن کامل

چراغ‌‌های مُرده نقدی بر تصحیح دیوان بیدل دهلوی از اکبر بهداروند

از هنـــر آیینة‌‌ مقدار هرکس روشن است   رشتة‌‌ شمع است بیـدل موج جوهر تیغ را تصحیح متون همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و محققان و مصححان توجه ویژه‌‌ای به آن مبذول داشته‌‌اند. بدیهی است که امر تصحیح، همانند دیگر علوم، دانش‌‌هایی را می‌‌طلبد که بدون دست‌‌یابی بدان‌‌ها، نیل به تصحیحی علمی متعذر می‌‌نماید. در این مجال، سعی بر آن است که به شیوه‌‌ای علمی، تصحیح دیوان بیدل دهلوی از اک...

متن کامل

مقابله اشعار ِ حافظ بکار رفته در منشآت معین الدین میبدی( قرن نهم هجری) با چند تصحیح از دیوان حافظ شیرازی

معین الدین میبدی ، ادیب وحکیم قرن  نهم هجری است که درشعرنیزمهارتی داشت ومنطقی تخلص می کرد.  منشآت اودارای  82 نامه است. نثر وی دراین نامه ها مسجع وتقلید گونه ای ازگلستان سعدی است که آراسته به آیات قرآن کریم، احادیث  و اشعار فارسی وعربی است. درمنشآتِ معین الدین میبدی اشعارفارسی بسیاری به کارگرفته شده که دال برمعلومات عمومی واطلاعات ادبی اوست وموجبات لطف، شیرینی وعذوبت کلام اورافراهم می آورد. به ن...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
فصلنامه نقد کتاب میراث

جلد ۱، شماره میراث، صفحات ۱۰۵-۱۴۸

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023